Thema’s > Hongaarse taal

Zie ook onze Hongaarse taalcursus voor vakantiegangers

De officiële taal is Hongaars [Mgyar] het behoort tot de Fins-Oegrische taalgroep. Opvallend zijn de 21 naamvallen die o.a. het ontbreken van voorzetsels ondervangen. Het bevat geen geslachten en het bezit slechts 1 lidwoord.

Het Hongaars heeft met geen enkele West- of Oost-Europese taal overeenkomsten. Met buitenlanders wordt vaak Duits gesproken, maar ook steeds vaker Engels, vooral onder jongeren en in het zakenverkeer. Met wat handen en voetenwerk kom je er wel uit: De Hongaren zijn erg behulpzaam. Heel soms treft u iemand die Nederlands spreekt. In de zeventiende eeuw was het voor protestantse Hongaren niet mogelijk om een theologiestudie op universitair niveau te volgen. Er was alleen een katholieke universiteit. Het destijds nog protestantse Nederland bood die mogelijkheid wel. De Hongaarse studenten waren er welkom. Sindsdien is er een intensief contact tussen de landen – met een hapering in de twintigste eeuw, toen Hongarije in de oorlog aan de andere kant stond. Er zijn inmiddels wel degelijk protestantse universiteiten in Hongarije. Maar je moet  niet gek opkijken als je in een Hongaars plattelandsdorpje een dominee tegenkomt  die Nederlands spreekt.

Az idegenforgalom fejlödése magával hozta a száláshelyek számának gyarapítását, a kényelmes és korszerü kempingek létesítését, a szállodák és fizetövendéglátó helyek szaporítását. Dit ene zinnetje uit een kampeergids is al voldoende om u duidelijk te maken dat het Hongaars een taal is die in geen enkel opzicht lijkt op de moderne talen die u op school hebt geleerd of zelfs maar op een van de andere talen die in Europa gesproken worden. U herkent geen enkel woord, ja misschien klinkt ‘kempingek’ u bekend in de oren. Het betekent inderdaad ‘campings’ en net als in het Nederlands is het een leenwoord. De Hongaren kwamen van achter de Ural, dus u begrijpt dat het Hongaars, anders dan vrijwel alle andere talen in ons werelddeel, niet behoort tot de Indogermaanse taalgroep. Het behoort tot de Uraltalen en wel tot de Fins-Ugrische tak. Fins, dat is een taal waarmee u misschien wel eens te maken hebt gehad. Maar ook dat biedt weinig houvast, want een Fin en een Hongaar verstaan elkaar absoluut niet.

Is het Hongaars dan toch ‘een maagd zonder moeder, zonder zusters’? Niet helemaal. Maagdelijk is het Hongaars zeker, er is geen enkele andere taal van afgeleid. Maar het heeft wel degelijk zusters en nichten, zij het vooral verre nichten. Het zijn, afgezien van het Fins, het Samisch (de taal van de Samen of Lappen) en het Ests allemaal talen die worden gesproken door minderheden in Rusland. Ze zijn opgenomen in het hier afgedrukte schema en uit de cijfers (die het aantal sprekers aangeven) kunt u al afleiden dat het soms gaat om bijna uitgestorven talen en soms om talen die nog door grote groepen mensen gesproken worden (vaak naast het Russisch). Er is al zeer vroeg sprake geweest van een scheiding van talen (en dus van volken). Eerst gingen de Finse en Ugrische stammen een andere weg (westwaarts) dan de Samojeedse (die naar het noordoosten trokken). Na 2000 v. Chr. scheidden de Finnen en Permen zich af van de Ugrische stammen (zij trokken naar het noordwesten) en zo komt het dat Finnen en Hongaren alleen nog maar een historische relatie tot elkaar hebben. Uiteindelijk bleven alleen de Hongaars sprekende stammen bij elkaar om tenslotte rust te vinden in de Pannonische Laagvlakte, ver, zeer ver verwijderd van hun broedervolken. Behalve die vroege scheiding is er nog een tweede oorzaak voor de grote verschillen tussen Hongaars en Fins. De Hongaarse stammen maakten op hun eeuwen durende reis naar het westen kennis met stammen die een Iraanse of Turkse taal spraken en van deze buren hebben zij tientallen woorden overgenomen, leenwoorden op het gebied van de akkerbouw, runderteelt, wijnbouw, huisvesting, sociaal verkeer – zaken die bij nomaden onbekend waren en waarvoor zij dus zelf geen woorden hadden. Eenmaal in Pannonië gevestigd, namen de Hongaren ook woorden over uit het Latijn van de Kerk (waaraan ook het Latijnse schrift werd ontleend dat in de plaats kwam van het Hongaarse runenschrift) en uit de talen van de omringende volken (Duits, Servisch en onder de Transsylvanische Hongaren ook uit het Roemeens).

Vanaf het eind van de l8de eeuw hebben taalkundigen getracht het Hongaars van onnodige leenwoorden te zuiveren; in 1832 werd dit proces versneld door de publicatie van een hernieuwde Hongaarse grammatica. Een taal met een zo heel andere ontwikkeling dan de Indogermaanse talen moet wel sterk afwijken waar het gaat om uitspraak, woordenschat en grammatica. Het citaat hierboven bevestigt dat. Het Hongaars is voor ons een zo moeilijke taal dat het veel tijd kost om zelfs maar de meest elementaire regels onder de knie te krijgen; de weinigen die het Hongaars in Nederland en België doceren (aan universiteiten en volksuniversiteiten) beamen dat. Het heeft dan ook weinig zin u hier de grammaticale regels uit te leggen. Laten we volstaan met een paar opmerkingen.

Het Hongaarse alfabet kent dezelfde letters als het onze, met uitzondering van de q, w en x (die wel bij hoge uitzondering voorkomen in leenwoorden en familienamen). Daaraan zijn een paar andere letters toegevoegd die bijzondere klanken aangeven: cs, dz, dzs, gy, ly, ny, ö, sz, ty, ü en zs. Let wel: al schrijft men soms 2 of 3 letters, ze gelden als één ondeelbaar geheel en hebben dan ook een eigen plaats in het alfabet. Van alle klinkers bestaat bovendien een lange vorm (á, é, í, ó, ö, ú, en ü); soms worden die ook afzonderlijk in alfabetische opsommingen opgenomen.

Zoals blijkt uit uitspraakregels, worden nagenoeg alle letters stuk voor stuk uitgesproken. Het Hongaars kent geen grammaticaal geslacht, maar weer wel een groot aantal naamvallen in de vorm van achtervoegsels (suffixen); dergelijke achtervoegsels komen ook in de plaats van onze voorzetsels. Het werkwoord ‘hebben’ ontbreekt; vragende zinnen worden gevormd door een wijziging in de melodie of door het gebruik van partikels, ontkenningen door een ontkenningswerkwoord.

We kunnen ons voorstellen dat die grote verschillen met onze Indogermaanse talen u niet uitnodigen tot het volgen van een cursus Hongaars. Geen nood, er zijn heel wat Hongaren die een vreemde taal spreken. In de wereld van de horeca is dat vooral Duits, een taal die ook door veel andere Hongaren begrepen wordt, zeker in het westen van het land. Het Engels wordt steeds belangrijker, vooral in de zakenwereld en de hotels in de hoogste klassen; bij jongeren neemt het in populariteit toe. Russisch was tot de 90-er jaren een verplicht schoolvak, maar het was verre van populair.

Drie Hongaarse universiteiten bieden Nederlands aan als studierichting. Daarnaast wordt Nederlands als keuzevak gedoceerd op veel hogescholen. Ook zijn er overal cursussen te volgen. Hoewel een Nederlander vaak niet begrijpt waarom een buitenlander ons taaltje leert, is het voor de Hongaar een zinvolle aanvulling op zijn CV. Er zitten 700 Nederlandse bedrijven, of dochters daarvan, in Hongarije. Veelal zijn het grote concerns (Philips, ING, Unilever en Nutricia). Als een Hongaar hogerop wil in een Nederlands bedrijf, is de kennis van de Nederlandse taal een pré. Maar ook het groeiend aantal Nederlandse toeristen lokt de Hongaren naar de studieboeken. Ieder jaar komen er zo’n 500.000 Nederlandse toeristen naar Hongarije.

Hongaren hebben grote waardering voor buitenlanders die tenminste een paar woorden of zinnen in het Hongaars kennen. Overigens is het interessant te weten dat het boeken-Hongaars overal verstaan wordt. Er zijn nauwelijks verschillen tussen de diverse dialecten. Omdat de oudste boeken in het Hongaars gedrukt werden in het noordoosten van het land, geldt de tongval van die streek algemeen als het standaard-Hongaars. De dialecten van de Tisza-regio (waar men ‘Szöged’ zegt i.p.v. ‘Szeged’) en het Palotzen land in het noorden (waar de ‘a’ nogal afwijkt) staan het verst van de standaardtaal, maar het is niet zo dat Hongaren uit verschillende streken elkaar niet of nauwelijks kunnen verstaan. Dat heeft te maken met de openheid van het land (er zijn geen gebieden waar de bevolking in een isolement leeft) en met de herbevolking van steden en dorpen na de Turkse tijd waardoor een vermenging van dialecten ontstond.

On-line taalcursus vakantiehongaars“HongarijeVakantieland.nl” is bezig, met behulp van haar bezoekers, een on-line cursus Nederlands-Hongaars voor vakantiegangers te schrijven. Een beperkt aantal lessen zijn inmiddels klaar. Alle op- en aanmerkingen evenals uw aanvullingen zijn hartelijk welkom. Hongaarse taalcursus.

Begroetingen
Volwassenen begroeten elkaar over het algemeen met een ferme handdruk. Goede vrienden omarmen elkaar en geven elkaar links en rechts een kus op de wang. De meest gangbare begroeting zijn: Jónapot kivánok! (Ik wens u een goededag), Jó reggelt kivánok! (Ik wens u een goede morgen), of Jó estét kivánok! (Ik wens u een goedenavond). Het woord “kivánok” wordt tegenwoordig ook wel weggelaten of door de naam vervangen.

Een bijzondere wijze van begroeten is verder nog Kezét csókolom, wat zoveel betekend als “Ik kus uw hand”. Deze formele groet wordt door kinderen en door mannen gebruikt die een vrouw met respect willen benaderen. In het spraakgebruik is er verder nog de informele begroeting Szervusz of Szia. Aansluitend op een begroeting kan de vraag Hogy vagy? (Hoe maakt u het?) gesteld worden. Het geldt als bijzonder hoffelijk om iemand bij zijn titel (Doktor, Professor) en de achternaam aan te spreken. Normaal gesproken stelt men zich in Hongarije met de achternaam voor, vaak gevolgd door de voornaam (Koskai Ferenc). Allen onder vrienden en bekenden is het gebruikelijk elkaar met de voornaam aan te spreken. Bij het afscheid zegt men: Viszontlátásrá (Tot ziens) of Viszlát.

Andere bronnen

Een zeer waardevolle site waar een woordenboek en zelfs een sprekend woordenboek op te vinden is. Een handig middel om meer over de taal te weten te komen en de taal enigszins te leren. http://regiszotar.sztaki.hu/holland-magyar

Als je denkt voldoende Hongaars te spreken kun je hier je kennis van de Hongaarse taal testen.

Mocht je toch nog een woord niet weten kun je het Hongaarse woord hier vertalen naar het Engels, of je Engelse woord naar het Hongaars.

Links:

• Hongaarse taal leren:  ww.hungarotips.com/hungarian: lessen, puzzels en informatie over de Hongaarse taal (Engels)
• Woordenboeken: www.sztaki.hu/services/engdict/index.jhtml: Engels-Hongaars en Hongaars-Engels.  www.freedict.com/onldict/hun.html: Freeware woordenboek zowel Engels-Hongaars als Hongaars-Engels. Eenvoudig in het gebruik.
• Ook in Nederland is er een Hongaarse school. Hier worden de volgende uitgaven verzorgt: Beszelj Magyarul! Een beginnercursus met cassette of CD; Kort overzicht van de Hongaarse grammatica; een uitvoerige taalgids grammatica; Most Magyarul! een tweetalig magazine over Hongarije en de Hongaarse taal en cultuur; Maatwerkcursussen. Er wordt lesmateriaal geïmporteerd en er worden cursussen Hongaars georganiseerd. Ook beëdigd vertaler en tolk. Hongaarse  School  Eksterlaan 230, 2026 XM  Haarlem