Een kort overzicht van de geschiedenis en cultuur van de Duitse minderheid in Hongarije

“De Duitse minderheid in Hongarije” verwijst naar die buitenlands-Duitse etnische groep die thuishoren in Hongarije voor het Verdrag van Trianon (1920).

Bij de laatste volkstelling, die vóór de uitzetting werd uitgevoerd in 1941,  gaven 477.000 mensen Duits als moedertaal op (5,1% van de bevolking van het land), en 303.000 mensen gaven de Duitse nationaliteit op. De overgrote meerderheid woonde in het land in vier min of meer aaneengesloten plaatsen. Op basis van de onnauwkeurigheden van deze volkstelling gaan gerenommeerde schattingen uit van ongeveer 600.000 Duitsers in Hongarije in het jaar 1940.

Duitsers in Hongarije (volgens de telling van 1940):

• Zwabisch Turkije (Baranya, Tolna en Somogy) 182 600
• Boedapest en het Hongaarse Centrale Bergen (Bergen, Bakony) 165600
• Gebied tussen de Donau en de Tisza (Backa en Banat) 57.900
• West Hongarije (graafschap Gyor-Moson-Sopron) 51.100
• andere gebieden (verspreide nederzettingen) 19.800
• Duitsers in Hongarije totaal (personen met Duits als moedertaal) 477000

Geschiedenis van Duitsers in Hongarije
Sinds de oprichting van de staat Hongarije door Koning Stephen rond het jaar 1000 kwamen de Duitsers naar het land. De nieuwe staat stond positief tegenover deze komst om de verrijking en ontwikkeling van het land te bevorderen. Door zijn huwelijk met de dochter van de hertog van Beieren, dochter Gisela, ontstonden er hechte dynastieke banden met het Duitse koningshuis. Dit leidde tot de integratie van Hongarije in het christelijke West-Europa.

Volgens overlevering gaat de komst van de Duitstalige inwoners in het westen van Hongarije nog terug tot ver voor de zogenaamde Hongaarse verovering (896), zelfs tot de tijd van Karel de Grote (800).

In de 12e eeuw werden steden ontwikkeld naar Duitse model . Bijzonder actief in dit opzicht was koning Andreas II, zijn vrouw Gertrude van Andechs-Meranien kwam uit Beieren. Zo kwamen er, voor de Mongoolse invasie, Duitse ambachtslieden en handelaren naar Hongarije om de opbouw van de steden in Hongarije vorm te geven.

Na de Mongoolse invasie in 1241, verzochten de Hongaren expliciet aan Duitse immigranten om zich weer te vestigen in de verwoeste gebieden. Ze vestigden zich rond Pressburg (Bratislava), Ofen (Buda), Pest en Kaschau. De meeste immigranten kwamen uit Regensburg, Neurenberg en Bamberg. De Duitse immigranten kregen een dominante rol in de politiek. Ze woonden in het gebied rond de Onze-Lieve-Vrouwekerk (nu de Matthiaskerk). De immigranten waren zo talrijk dat er in Pest in deze tijd zelfs een gilde voor Duitse slagers bestond.

Sterke banden ontstonden met Regensburg, vanwaaruit kachel tegels werden verkocht aan Hongarije. Voor de Hongaarse uitvoer van rundvlees was Neurenberg een belangrijk handelscentrum.

De Schwaben treinen
150 jaar lang stonden grote delen van Hongarije onder Turkse heerschappij.  1686 markeerde het begin van de herovering van Hongarije, waaraan namen als prins Eugenius van Savoye, markgraaf Ludwig Wilhelm van Baden (de zogenaamde Türkenlouis), Hertog Alexander van Württemberg en de keurvorst Max Emanuel van Beieren verbonden waren.

Na de bevrijding van Hongarije van de Turkse heerschappij bevorderden de Hongaren de komst van kolonisten voor de wederopbouw van het dunbevolkte en deels braakliggende land. Duitse generaals en soldaten werden beloond met land. De eerste Duitse kolonisten kwamen reeds aan het einde van de 17e eeuw aan in het gebied rond Pest. Vooral talrijk waren de kolonisten in de 18e Eeuw. De piek periode van immigratie golven worden de “Schwaben treinen” genoemd. De mogelijkheid om grond te verwerven tegen gunstige voorwaarden, trok een groot aantal kolonisten. Naar schatting zijn 150.000-200.000 mensen (voor het gehele Koninkrijk van Hongarije en Banat).

De meerderheid van de Duitsers in Hongarije, die tot op de dag van vandaag als “Schwaben” (Hongaarse Svábok) worden genoemd, zijn afstammelingen van de kolonisten uit die tijd, ook al kwamen hun voorouders uit Hessen, Franken, de Palts, Saarland of de Habsburgse Nederlanden.

In tal van dorpen in West-Hongarije ontstond, door de Duitse bewoners, hun dialect, hun gewoonten en manieren, een eigen cultuur.

Veel immigranten kwamen uit de bouw en pakten die rol ook in Hongarije weer op: zoals het bouwen van kerken en paleizen. Het trok kunstenaars en ambachtslieden naar Hongarije. Dus ook de middenklasse van vele steden hadden een sterk Duitse aandeel. In 1850 was in Ofen (Buda) 70% van de bevolking Duits. Pest had in de eerste helft van de 19e Eeuw een bloeiend Duitstalige cultureel leven, het was het centrum van de “Duitse Theater”. Verschillende kranten verschenen in het Duits.

De bijna duizend-jaar-gezamenlijke geschiedenis werd definitief vernietigd door de verdrijving van de meerderheid van de Duitsers in Hongarije na de Tweede Wereldoorlog. Noch voor het einde van de oorlog werden ongeveer 65.000 Duitse Hongaren gedeporteerd om dwangarbeid in de Sovjet-Unie te ondergaan op de drempel van 1944/1945. Dit leidde voor ongeveer 16.000 van hen tot de dood.

De eerste democratisch gekozen Hongaarse regering van 22 december 1945 verdreven, onder het mom van collectieve schuld, de Duitsers uit Hongarije. Zo ongeveer 90% van de Duitsers in Hongarije werden bedreigd met het verlies van hun huis. Al eerder werd  in sommige dorpen met deze ontruiming begonnen, om ruimte voor de verwachte Hongaarse emigranten uit Slowakije te maken.

In een rapport van de minister-president van de Amerikaanse bezettingszone in 1947, is het aantal gevangen Duitsers uit Hongarije geschat op 176.000. Op verzoek van de Hongaarse regering, werd de verplaatsing van nog eens 50.000 Duitsers in Hongarije naar de Sovjet-bezettingszone van Duitsland (Oost-Duitsland) goedgekeurd en vanaf 1947 tot de zomer van 1948, gingen er vele transporten. In totaal werden ongeveer 49.300 mensen verdreven uit de Sovjet-bezettingszone, met inbegrip van 46.300 naar Saksen. Velen vluchtten vanuit hier naar de westerse zones, sommigen zijn erin geslaagd om terug te keren naar hun thuisland.

Rond 1950 komt het volgende beeld naar voren: totaal 210.000 Hongaars-Duitse ontheemden leven buiten hun thuisland Hongarije, waarvan 175.000 in de Bondsrepubliek Duitsland, 10.000 in Oost-Duitsland, 20.000 in Oostenrijk en 5000 in overzeese landen, voornamelijk in de VS en Canada. Van de ontheemden in Duitsland waren ongeveer 150.000 mensen in Baden-Württemberg. Van de voormalige 300 gemeenschappen met een Duitse meerderheid bleven er slechts zeven over.

Bron:

• Country club van de Duitsers uit Hongarije – Bundesverband eV, Stuttgart 2004, Editor: Klaus J. Loderer www.ldu-online.de