Plaatsen > Parad
Opmerking 2007: Volgens informatie van één van onze bezoekers is onderstaande kristalfabriek met ingang van 2006 gesloten. Wie kan dit bevestigen?
———-+++——-
In het dorpje Parád, diep in de beboste bergen van Hongarije staat een geweldige kristalfabriek. De firma is gevestigd in 1709. Kristal wordt er geblazen, van de allermooiste kwaliteit ter wereld. Een deel van de productie wordt voorzien van de handtekening van Alain Ducasse. Hij verkoopt zijn kristallen wijnglazen namelijk op de Amerikaanse markt, waar er goud voor wordt betaald. In de fabriek geen machines maar uitsluitend honderden mensen. Primitief uitziende ovens houden het kristal vloeibaar. Met geroutineerde bewegingen ontstaat uit een druppel telkens weer een nieuw glas. Hoe is het mogelijk dat mensenhanden zoiets kunnen maken: kelk, steel en voet uit één stuk. Volgens ons geen enkele leverancier ter wereld die zoiets kan.
Beukenhout De geschiedenis van een kristallen wijnglas begint hier op de tekentafel. Parad heeft twee kunstzinnige dames in dienst die deze taak vervullen. Ze genieten een hoog aanzien en hebben zelfs een eigen werkkamer. De klant kan (zelfs in kleine series) een model fantaseren, de dames tekenen de wensen technisch uit. Vervolgens gaat de werktekening naar de houtbewerking. Jawel, want Parad werkt met houten modelvormen (moules). Ambachtslui maken de vormen met de hand uit beukenhout, op een tiende van een millimeter nauwkeurig. Het is een gevaarlijk en geconcentreerd werkje dat zich vele keren per dag herhaalt, want met een vorm kunnen slechts 300 glazen worden gemaakt. Daarna is de houten vorm versleten. Honderden jaren geleden was deze techniek de normaalste zaak van de wereld, momenteel is Parad vermoedelijk nog de enige ter wereld die op deze manier werkt.
Met vloeiende beweging Zodra de vorm gereed is, gaat deze naar de glasblazerij waar een familie-equipe zich erover ontfermt. De eerste knecht steekt de blaaspijp in de oven en haalt er een vloeibaar pilletje kristal uit. Dat is een kunst op zich, want de hoeveelheid moet precies zijn afgepast. Nummer twee geeft de houten vorm aan, nummer drie blaast het grove model, knecht nummer vier opent en sluit de vorm. Nu is de eerste meestergast aan de beurt. Hij trekt met een vloeiende beweging de steel in het glas, de volgende meestergast doet uit de steel de voet verschijnen. De onderdelen van het glas lijken uit het niets tevoorschijn te komen. Het is een schouwspel waar je geen genoeg van krijgt. Nummer zeven brengt het glas naar de koeloven. Aan elk van de drie ovens staan drie teams. Logisch dus dat het hier een mierenhoop lijkt. De mannen werken in hun blote bast, rond de ovens heerst een omgevingstemperatuur van 80 graden. Voor de vrouwen in de teams is het verboden om het podium rond de oven te betreden, een ongeschreven wet. Het lijkt discriminerend, maar heeft zijn reden: de tenger gebouwde vrouwen zouden de hoge temperatuur niet kunnen verdragen, bovendien kunnen ze hun bovenlijf nu eenmaal niet ontbloten. Het is rauw en gehard volk dat hier werkt, de onderlinge discipline is daarentegen onmiskenbaar aanwezig.
In een ander atelier, aan de andere kant van de koelovens, heerst een aangenamer klimaat. Hier staan dames die elk glas afzonderlijk tegen het licht houden om het op eventuele foutjes te controleren. Wat vooral opvalt is de grote nauwkeurigheid. Zet honderd glazen naast elkaar en je ziet maar weinig verschil. Onvoorstelbaar welk een fijn handwerk de ruwe mannen en vrouwen hebben afgeleverd.
Zodra een glas is goedgekeurd, gaat het naar de slijperij. Ook hier zien we weer tientallen mensen geconcentreerd bezig, ditmaal in groepjes van vier. Nummer een slijpt de binnenzijde van de nog scherpe glasrand, nummer twee de buitenzijde en nummer drie de bovenzijde. Nummer vier polijst het kristal. Daarna wordt de glasrand nog even bij een vlam gehouden.
De handtekening van Alain Ducasse
Het glaswerk zoals wij dat graag zien, is nu klaar. Maar de fabriek telt nog meerdere afdelingen. Zo is er een atelier waar het kristal in vele figuurtjes en vormen geslepen wordt. Het kristal wordt door het slijpen dof, maar na in een zuurbad te zijn gedompeld, is de glans weer helemaal terug. En we zien een kleine werkplaats waar enkele mannen, met een loep aan het oog, bezig zijn met een uiterst nauwkeurig en fragiel handwerkje. Op bestelling graveren zij, geheel uit de vrije hand, de mooiste tafereeltjes in het kristal. Dit is Kunst met een hoofdletter!
In weer een ander atelier zien we vele tientallen dames in serene rust bezig met beschilderen van kristallen glaswerk. Wij vinden het resultaat van gekleurde bloemetjes en palmtakjes verfoeilijk, in Amerika schijnt er veel vraag naar te zijn. Dat blijkt ook wel, want een van de medewerkers zet telkens de handtekening van Alain Ducasse op een glas. Alain heeft zijn ideale fabriek dus in Parad gevonden, in Parad zijn ze blij met de opdrachten van de grote Franse chef.
Zonder veel woorden
Een ambacht dat bijna is uitgestorven, mannen en vrouwen die met hun gouden vingers hun beukenhouten mallen maken, die uit een vloeibaar pilletje kristal een glas of een nog moeilijker voorwerp toverden, zoiets moet een gigantisch bedrag kosten? Zoiets moet toch vele malen duurder zijn dan het kristal dat van de productielijnen van geautomatiseerde fabrieken komt? Mis! Parad is misschien zelfs wel goedkoper! De loonkosten zijn zoals gezegd laag, de productie ligt hoog. Bovendien, de energie is hier goedkoop en aan marketing of reclame wordt geen cent uitgegeven. Het kristal wordt gemaakt en verkocht zoals het al bijna tweehonderd jaar gemaakt en verkocht wordt, zonder veel omhaal, zonder poespas, zonder veel woorden.
Zelfs echte kunst
De fabriek werd in 1709 opgericht door de adellijke familie Rakoczy. De locatie werd gekozen omdat de immense wouden rond Parad de ovens van brandstof konden voorzien. In de begintijd werd gebruik gemaakt van mobiele ovens die in de bossen werden geplaatst. Zo hoefde men niet ver met hout te sjouwen.
De Russische overheersing zette de fabriek naast het glaswerk aan tijd lang tot een andere productie aan: conservenpotten. Stelt u zich eens voor: jampotten, inclusief schroefdraad voor het dekseltje, volledig met de mond geblazen.
Na de val van de muur en de omwenteling zijn die jampotjes al lang weer vergeten. Bij de privatisering van de industrie in 1992 kwam Parad aanvankelijk in handen van een Hongaarse filmster, maar dat avontuur duurde slechts acht maanden. Sindsdien is het roer in handen van Wallis, een investeerdersgroep die pragmatisch te werk gaat en optimaal gebruik maakt van de zeer specifieke knowhow die bij de bevolking in en rond het dorpje Parad aanwezig is. Daarbij komt kristallen tafelgerei op de eerste plaats, maar bijvoorbeeld worden ook kunstzinnige ornamenten voor de bouw gemaakt. Zelfs is er in Parad plaats voor echte kunst, getuige de kunstgalerie die onlangs naast de fabriek geopend werd. Daarin stellen diverse internationale moderne kunstenaars hun werken tentoon die ze van en met Parad kristal maakten. Er is aan de fabriek trouwens ook een winkel verbonden. Wanneer u ooit in de buurt bent, raden wij u een bezoek van harte aan. De webmaster van deze site kocht een fijn wijnservies voor nauwelijks 10%van de prijs die we thuis zouden moeten betalen.
Deze bijdrage aan “HongarijeVakantieland.nl” is mogelijk gemaakt door Culinaire Saisonnier (c) Culinaire Saisonnier. Niets uit dit artikel mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt dan na schriftelijke toestemming van de uitgever.