Thema’s > Hongaarse opstand 1956
De Hongaarse opstand tegen de Sovjet bezetting begon op 23 oktober 1956 met een studentendemonstratie ter ondersteuning van een neergeslagen demonstratie in Poznan fabrieken in Polen waar 80 doden vielen. Deze demonstratie leidde al snel tot een spontane massademonstratie met 300.000 betogers, die uitgroeide tot een massale volksopstand. De betogers vallen op 24 oktober het parlement binnen en dwingen de regering af te treden.
Op 30 oktober installeerde premier Imre Nagy onder druk van de opstandelingen een meerpartijenkabinet en de gehate geheime politie AVH werd opgeheven.
Sovjet-bezettingstroepen moesten zich terugtrekken en vrije verkiezingen werden in het vooruitzicht gesteld. De Sovjet-Unie trok hierop haar troepen uit Boedapest terug. Nadat de Sovjettroepen uit Boedapest waren teruggetrokken, kondigde Nagy aan dat er een eind was gekomen aan het communisme in Hongarije. De revolutie leek te slagen. De opstandelingen rekende af met het verleden. Het standbeeld van Stalin werd neergehaald. Een aantal AVH agenten werden in het centrum van Budapest geëxecuteerd. Een grimmig bewijs van de verbetenheid van de opstandelingen, aangewakkerd door beloften van de CIA zender Radio Free Europe dat Hongarije kon rekenen op de steun van het Westen.
Na een week leek de opstand een succes. De Russen hadden ingestemd met het aantreden van de hervormingsgezinde communist Imre Nagy als premier en János Kádár, zelf eerder slachtoffer van het stalinisme, als partijchef. De belangrijkste stalinistische partij- en regeringsleiders waren naar Moskou geëvacueerd en na overleg van de politburoleden Mikojan en Soeslov met de nieuwe leiders in Boedapest waren de Russen aarzelend begonnen hun troepen terug te trekken.
Op 1 november kondigde Imre Nagy aan dat Hongarije neutraal werd en zich uit het Warschaupact terugtrok.
Voor het Sovjet-bewind van Nikita Chroesjtsjov was dat onaanvaardbaar en vanaf dat moment keerde de ontwikkelingen zich tegen de revolutionairen. De opstand werd door Moskou bestempeld tot een contrarevolutie en de leider Imre Nagy tot een fascist.
In de vroege ochtend van de vierde november klonk het geratel van Sovjettanks op de Donaubrug, op weg naar het regeringscentrum.
De opstandelingen boden verbitterd tegenstand, maar maakten door gebrek aan munitie en zware wapens geen enkele kans. De inwoners van Boedapest vochten met buitgemaakte geweren en Molotov-cocktails tegen Sovjet-soldaten en agenten van de Hongaarse geheime dienst ÁVH met tanks en pantserwagens. Het stadscentrum werd een slagveld, met kapotgeschoten trucks, auto’s en trams met overal loshangende bovenleidingen. Het duurde vier dagen voordat de Russen de stad onder controle kregen en in het land ging het verzet nog enkele weken door.
Aan Hongaarse zijde vielen officieel 74 doden en zijn er duizend gewonden. Het echte dodental wordt echter tussen de 5.000 en 20.000 doden geschat*. De Sovjet troepen verloren ruim tweeduizend man. Nadat Hongarije weer onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie is gekomen, worden ruim 13.000 mensen gearresteerd die betrokken zouden zijn geweest bij de opstand. Driehonderdvijftig mensen worden geëxecuteerd.
*Later – in 1990- heeft de Hongaarse statistische dienst bekendgemaakt dat de mislukte anticommunistische Hongaarse opstand van 1956 aan ongeveer 2500 mensen het leven gekost heeft. Algemeen werd tot die tijd aangenomen dat het aantal doden en gewonden veel hoger lag. Volgens het centraal bureau voor de statistiek, dat de cijfers 34 jaar na de opstand openbaar maakte, vielen in de hoofdstad Boedapest 1945 doden en in andere delen van het land 557 slachtoffers. Eerdere cijfers, die door het communistische regime waren gepubliceerd, gaven aan dat tussen de 5000 en de 6000 mensen om het leven waren gekomen. Westerse schattingen gingen uit van een veel hoger aantal slachtoffers, waarbij werd gesproken van 32.000 doden. Het statistisch bureau maakte bekend dat 19.226 mensen gewond raakten, waarvan 8 procent later overleed.
Na het neerslaan van de opstand vluchtten in november en december 200.000 Hongaren eind 1956 naar het Westen. Imre Nagy werd gearresteerd, in Roemenië geïnterneerd met zijn belangrijkste medewerkers en in 1958 ter dood veroordeeld en opgehangen.
De wereld keek toe. Verontwaardigd en boos, maar passief.
Er werd een nieuwe Hongaarse regering gevormd onder János Kadár, die van Hongarije weer een Sovjet-satellietsstaat maakte. Onder Kádár, die tijdens de revolutie overliep naar de Russen, werd de collectivisatie opnieuw aangepakt. Op de nieuw gevormde bedrijven was de mechanisatiegraad laag en de productiviteit derhalve gering. Als gevolg daarvan werd Hongarije van een graanexporterend een graanimporterend land.
In 1991 biedt de Sovjet-Unie officieel zijn excuses aan voor het harde optreden tijdens de Hongaarse Opstand van 1956. Anno 2016 is dit excuus echter vergeten; op de Russische televisie werd de revolutie afgedaan als een ,,rel” waar ,,duizenden vroegere nazi’s” aan meededen. Hongarije heeft de Russische ambassadeur op het matje geroepen om hierover uitleg te geven.
Bronnen: NRC Handelsblad, Nu.nl, BBC