Reisverhalen > Relaas van een gelukzoeker in Boedapest
Heimwee naar Kaisers – Zondag 5 februari 2006
De winter heeft Hongarije niet overgeslagen. Op de treurige Donau dobberen stevige ijsschotsen. Lijdzaam verlaten ze Boedapest. Tram 4, een donkergeel restant uit de twintigste eeuw, brengt me naar Oktogon. Op een hoek ingeklemd tussen Andrassy Ut en Terez Korut resideert TGI Fridays. Het Amerikaanse café roert zich. Het is misbruik van vrijheid van meningsuiting, het is respectloos! Vol vervoering geeft een Canadees zijn mening op de Deense cartoon over profeet Mohammed. Zoiets doe je gewoon niet! Genuanceerder kun je je niet uitdrukken. De student keert zijn hoofd en kijkt verder naar de finale van het american footballseizoen alias The Super Bowl. Go Pittsburgh!, galmt door het café. In groten getale hebben de geestdriftige Noord-Amerikanen zich verenigd. Op het menu staan onbeperkt eten en drinken, de hele nacht door. Super Sunday in optima forma. Aan mijn rechterzijde kletsen twee Amerikaanse studentes erop los onder het genot van een flinke portie ijs. Achter hun ruggen hangt een enorm tv-scherm. De wedstrijd is dan ook bijzaak. Mijn hoofd is nog bij de verhitte discussie over de Deense cartoon. Europa in het offensief.
De geest van Erasmus waart door Boedapest. Eind januari 2006 Onwennig betreed ik het Imperio Max Hostel. Een gemeenschappelijke kamer is gevuld met Erasmusstudenten uit alle windhoeken van Europa. Allemaal lotgenoten. Handen schudden, kennismakingspraatjes en koffie volgen snel. Ieder is naarstig op zoek naar een vast onderkomen. Koop snel een telefoonabonnement. Adviezen vliegen me om de oren.
We gaan straks een appartement bekijken. Heb je zin om mee te gaan? Kamers afstruinen is een uitstekende activiteit om elkaar te leren kennen. Na vier dagen heb ik beet. Een Duitse studente heeft een kamer in de huur aangeboden. De huurbaas blijkt een nogal zwijgzame man te zijn. Geruisloos controleert de norse Hongaar mijn borg. Gerustgesteld overhandigt hij mij de sleutel van het appartement aan de Nagy Ignac Utca. Ik zie u volgende maand. Szia. Een sneeuwbui is in aantocht. Eind februari 2006 Onder leiding van een groep enthousiaste Hongaarse studenten organiseert de Corvinusuniversiteit wekelijks uitstapjes voor Erasmusstudenten. Een introductieweekend in de wijnplaats Eger, de opera, baden in historische kuuroorden, een bezoek aan het paleis van Kaiserin Sissi en Hongaarse filmavonden zijn enkele voortreffelijke initiatieven. Cultuur verenigt mensen. Een gezamenlijk bezoek aan het imposante sgebouw kan niet, maar moet.
De sneeuw op het huis van de Hongaarse democratie zorgt voor een sprookjesachtig decor. Fier wappert de Hongaarse vlag. De vlag van de Europese Unie wappert berustend mee. Binnen aangekomen wijst de gids steevast op de collectie pronkstukken die het gotische gestalte rijk is. Zwevend door het gebouw valt me op de bonte stoet aan nationaliteiten. Het heeft de hoedanigheid van een hechte groep. Wonderbaarlijk. De meeste Erasmusstudenten hebben zich namelijk in Boedapest gemeld rond eind januari en kennen elkaar zodoende pas ruim een maand. Een Pool schiet me aan. Hij verlangt uitleg. De Nee tegen de Europese Grondwet heeft Europa niet onberoerd gelaten. Erasmus was immers bovenal Europeaan. Wellicht verheldert een quote van Margaret Thatcher. Voor een sterk Europa moeten landen zichzelf kunnen zijn en blijven. Elk land heeft zijn eigen gewoontes, tradities en identiteit. Een duidelijk ja voor Europese samenwerking, maar met behoud van eigen identiteit. De Pool knikt. Een licht gevoel van onbegrip blijft echter hangen. De rondleiding eindigt in een vergaderzaal. Cynisch merkt de gids op dat hij eigenlijk geen flauw benul heeft van wat de sleden de hele dag doen. Twee dagen in de week zijn ze in ieder geval aanwezig in het gebouw. De invulling van de andere vijf dagen is voor de Magyaar één groot raadsel. De groep neemt zijn kanttekening met een glimlach aan. Blijkbaar is het een universeel punt van herkenning.
Buiten arriveert de dooi.
Woensdag 15 maart 2006
De sombere lucht is vandaag rebels. Hongarije hunkert naar erkenning van waardigheid. Parades, spellen, dans en muziek vullen de straten en bruggen van Boedapest op tot een groot feestgedruis. Er is genoeg te doen voor jong en oud. Parmantig dragen de Magyaren een rood-wit-groen lintje op hun borst. Op Hösök tere, het Heldenplein, luisteren duizenden mensen naar redevoeringen. Met luid geklap en gezang worden de redenaars beloond. De Hongaarse vlaggen zorgen voor een schitterend schouwspel. Herdacht en gevierd wordt de poging tot een revolutie in 1848. Een Oostenrijkse studente lacht er smalend om. In het college The New (Post Communist) Europe and its Ethnic Problem besteedt docent Géza Jeszensky ruimschoots aandacht aan deze nationale feestdag. De toehoorders luisteren ademloos naar zijn krachtige verhaal. Volgens de oud-minister van Buitenlandse Zaken waren de revolutionairen puur uit op sociale hervormingen. Een hang naar autonomie was de sleutelfactor achter de opstand van de Magyaren. Helaas voor hen mislukte de revolutie. Verbitterd kijkt Jeszensky voor zich uit. Op zijn das prijkt een NAVO-speld. Een catastrofe was de totstandkoming van het Verdrag van Trianon. Een referendum was verstandiger geweest. Het verlies van Transsylvanië stemt hem nog steeds droevig. Bestudeer eens goed de kaart van Oost-Europa rond 1900. Door de aanwezigheid van etnische minderheden vormt de kaart een mozaïek. Jeszensky is een paar seconden stil. Een veelkleurig mozaïek welteverstaan.
April 2006 De lente begint door te breken. Ik voel me een volleerde inwoner van Hongarije en omstreken. Geen moment is er ruimte voor monotonie. Het rijke culturele leven in Boedapest verzwelg ik. De colleges zijn allerminst oppervlakkig. Ze zijn ontroerend. In twee maanden tijd heb ik een groot aantal internationale contacten opgedaan. Engagement ten top. Geheel in de stijl van Erasmus heb ik de smaak van het rondreizen goed te pakken. In chronologische volgorde zijn bezocht Zagreb, Bratislava, Transsylvanië, Wenen en Belgrado. Op de agenda van mei staan al Pecs en Kiev. Ik waan me een koning te rijk. In de kroeg wordt veelal besloten wat een volgende bestemming is. Er zijn altijd wel enthousiaste studenten te vinden voor een nieuw avontuur. Gelukzoekers vinden elkaar snel. Het metrosysteem van Boedapest kan ik hardop dromen. Mijn favoriete metrostation Nyugati pályaudvar, gelegen op vijf minuten loopafstand vanuit mijn flat, herbergt alles. Het is het kloppende hart van Boedapest en gaat vergezeld met een hypermodern winkelcentrum en tweedehands marktkraampjes. Schakers, kunstenaars, redenaars en activisten vervullen er hun dagtaken. De hele dag door. Het siert het miraculeuze leven in Boedapest. Eén locatie bij Nyuagati zal nooit uit mijn geheugen worden gewist. Supermarkt Kaisers wordt gekenmerkt door onfatsoenlijke en zeer trage caissières, lange wachtrijen en onverschillige winkeliers. De hel is er een ondergeschikt instituut bij. Iedere keer ben ik opgelucht als een expeditie in Kaisers aan haar einde komt. Het communisme heeft een onmiskenbare erfenis achtergelaten. Zou ik ooit Kaisers gaan liefhebben?
17 mei 2006 Hoog in de hemelblauwe lucht hangt de Hongaarse zon. Consciëntieus doen de zonnestralen van mei hun werk. Mijn verblijf in Boedapest is bijna ten einde. In al mijn enthousiasme heb ik besloten een vak in het Duits te volgen, met alle gevolgen van dien. Voor het merendeel Hongaarse studenten hebben zich aangemeld voor het vak Ostmitteleuropa als neue EU-Region. Deelnemers houden een presentatie over een land uit Oost-Europa. Behalve ik. Het lijkt docent Lásló Ódor een aardig idee indien ik een presentatie houd over Nederland. En zo geschiedt. Stamelend, af en toe op zoek naar de juiste Duitse woorden, houd ik mijn betoog. De zaal luistert braaf mee. Op één iemand na. Docent Ódor haalt het in zijn hoofd om ongeveer om de drie minuten zelf aan het woord te komen. Zijn monologen duren minimaal vijf minuten. Tijd voor een weerwoord gunt hij me niet. Ik weet niet wat me overkomt en brand gramstorig van binnen. Betogen tijdens iemand anders betoog is één van Ódors kernactiviteiten. Na afloop mopper ik. Zoiets heb ik nog nooit meegemaakt! Ódor is rijp voor de Lof der Zotheid. Een Hongaarse student wijst me op een eerdere functie van Ódor, Hongaars ambassadeur in Zwitserland. Mensen in een lager geschaalde positie moeten veelal hun mond houden en luisteren naar wat hun meerdere zegt. Zo gaat dat daar. Hier overigens ook. De student haalt zijn schouders op en zegt: Van enig commentaar is hij om die reden niet gediend. Berustend verlaat ik het klaslokaal. De zon gaat onder.
14 juni 2006 Met pijn in het hart ben ik een kleine maand uit Boedapest vertrokken. Terug in Nederland zijn mijn gedachten nog bij Hongarije. Het besef dat het Erasmusavontuur voorbij is, dringt nog niet tot me door. Ik sla NRC Handelsblad open en ga intuïtief naar de buitenlandpagina. De kop In Boedapest wijst de politie je desgevraagd de weg naar sigarettensmokkelaars verleidt me. Vijf agenten staan bij de ingang van metrostation Nyugati palyaudvar in Boedapest. Een aantal minuten tuur ik naar deze zin en doe daarna mijn ogen dicht. Op de achtergrond hoor ik de Hongaarse Dansen van Brahms. Een brok nostalgie domineert mijn ziel. De stroom van de Donau is oppermachtig. Het zelfbewuste water, vastgeklemd tussen Boeda en Pest, is afkomstig uit Bratislava en is op weg naar Kroatië. De rivier is hier in vol ornaat constant in beweging. Erasmus knikt instemmend. In Boedapest wordt het geluk op de proef gesteld. Ik voel een onbestemd verlangen naar Kaisers. Igen .
Tim Baas Student Sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen Erasmusprogramma in Boedapest aan de Corvinusuniversiteit (Winter/Lente 2006)